Το άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο psychologynow.gr
Όσο η ψυχοθεραπεία γίνεται μια πιο mainstream διαδικασία (ας μου επιτραπεί η έκφραση), την οποία επιλέγουν καθημερινά όλο και περισσότεροι άνθρωποι προκειμένου να συζητήσουν για ζητήματα που ενίοτε τους δυσκολεύουν ή τους ενδιαφέρουν πολύ, τόσο αναπόφευκτα αυξάνονται και οι προκαταλήψεις, γνώμες, ιδέες, υποθέσεις για το τι συμβαίνει και τι ισχύει κατά την ψυχοθεραπευτική διαδικασία αλλά και για το ποιες θα έπρεπε να είναι οι προσδοκίες μας ή η συμπεριφορά μας και η στάση μας στη σχέση μας με τον/την ψυχοθεραπευτή/τρια μας.
Πολλές φορές σε επαγγελματικές αλλά και προσωπικές κουβέντες με ανθρώπους διαπιστώνω πως οι άνθρωποι αναζητούν “κανόνες” ή “συνταγές” για να ελέγξουν ή να ξέρουν πως πρέπει να ανταποκριθούν σε διαφορετικές περιπτώσεις της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας. Προσπαθώ να ακούω, να καταλαβαίνω, να δείχνω που συμφωνώ και που διαφωνώ, να εξηγώ – παίζει φυσικά ρόλο αν μιλάω με φίλο/συγγενή ή αν μιλάω σε επαγγελματικό επίπεδο με κάποιον άνθρωπο που ζητά να δουλέψουμε μαζί σε συνεδρίες. Αυτό που σχεδόν πάντα έχω την ανάγκη να εκφράσω είναι πως σέβομαι και τιμώ τις προσδοκίες του κάθε ανθρώπου για την ψυχοθεραπεία, όμως είναι κρίμα να περιοριζόμαστε και να κινούμαστε αυστηρά γύρω απ’ αυτές. Ας τις έχουμε ως αφετηρία, μια σημαντική σημείωση, ίσως ως θεματικές για να ξεκινήσουμε τις συζητήσεις μας. Όμως πάντα ρωτάω αν είναι εντάξει να φύγουμε, σιγά-σιγά να απομακρυνθούμε, να πάμε “ένα σύντομο ταξίδι μαζί” για όσο διαρκεί η συνεδρία. Είμαι ευγνώμων γιατί τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι δέχονται “να πάνε έστω μια βόλτα μαζί μου” και να μοιραστούν κάτι που είναι ενδιαφέρον γι’ αυτούς.
Αρκετές φορές αισθάνομαι πως όσο οι άνθρωποι αναγνωρίζουν κι επενδύουν στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία, τόσο λιγότερες ερωτήσεις έχουν για την ίδια τη διαδικασία ή για το τι πρέπει και δεν πρέπει να ειπωθεί, να γίνει. Υποθέτω πως η δημιουργία εμπιστοσύνης μεταξύ μας, αλλά και η γνώση και η εμπειρία που αποκτούν στις συνεδρίες, φέρνει μια αίσθηση ασφάλειας κι ελευθερίας και κάνει ακόμη πιο πρόσφορο το έδαφος για συνεργασία. Παρ’ όλα αυτά κατανοώ πως όλοι οι άνθρωποι δεν “χαλαρώνουν” και δεν “αφήνονται” με τον ίδιο τρόπο, στον ίδιο χρόνο και με τις ίδιες διαδικασίες. Για κάποιους οι ερωτήσεις μοιάζουν με οντότητες που φεύγουν και επανέρχονται ανάλογα με τις περιστάσεις και τότε συνήθως τους ενθαρρύνω να συζητάμε λίγο περισσότερο για το τι τυχόν τους προβληματίζει, για πιθανές αμφιβολίες και φόβους που έχουν. Οι ενστάσεις τους, οι απορίες τους ή οι ανάγκη τους για επαναπροσδιορισμό μιας συζήτησης δε σημαίνουν πως δε με εμπιστεύονται όπως άλλοι που κάθονται στην ίδια καρέκλα με αυτήν που κάθονται οι ίδιοι σε άλλες συνεδρίες. Ίσως είναι διαφορετικές οι προσδοκίες τους ή οι ιδέες τους για το πώς θα έπρεπε να λειτουργεί η διαδικασία μεταξύ μας, για τον τρόπο που γίνεται η συζήτηση ή ακόμη και για το ίδιο το περιεχόμενο των ερωτήσεων. Ίσως κάποιοι άνθρωποι θέλουν να είναι οδηγοί και κάποιοι άλλοι συνοδηγοί ή να θέλουν οι ρόλοι να εναλλάσσονται ή ακόμη θέλουν να μάθουν τι σημαίνει να είσαι οδηγός και τι συνοδηγός σε μία (ψυχοθεραπευτική) σχέση. Οι άνθρωποι μπορεί να επιθυμούν χίλια διαφορετικά πράγματα ανάλογα με την περίσταση!
Θα εκπλαγείτε με το πόσο πλούσιες ιδέες έχουν οι άνθρωποι για τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας. Για πολλές απ’ αυτές είμαι ευγνώμων αφού έμαθα τόσα πολλά, κι άλλες είναι η αλήθεια πως με έχουν ζορίσει κι ακόμη επεξεργάζομαι τη σημασία τους. Πολλές φορές συμφωνώ και δηλώνω πως βρίσκω εξαιρετική την τάδε και την δείνα ιδέα, άλλες φορές σπεύδω να διευκρινίσω πως δεν είμαι βέβαιη, θα δω πως μπορώ να ανταποκριθώ σε κάτι που θα μου προταθεί. Ζητώ χρόνο να σκεφτώ, ενδεχομένως να επαναφέρουμε το θέμα στην επόμενη συνεδρία. Σχεδόν πάντα βλέπω εκτίμηση από την πλευρά των ανθρώπων που μπορούμε ανοιχτά να κουβεντιάζουμε, σε ένα κλίμα ισοτιμίας, παρά το γεγονός της επαγγελματικής διαδικασίας ανάμεσά μας. Από την πλευρά μου προσπαθώ πάντα να συνειδητοποιήσω τις αδιαμφισβήτητες προκαταλήψεις μου και εντοπίζω τα “εμπόδια” που μπορούν να με πείσουν να μη δοκιμάσω κάτι. Αν όντως βλέπω πως αυτό που μου προτάθηκε δεν είναι καλή ιδέα – πάντα κατά τη δική μου άποψη, θα το πω ανοιχτά και θα θέσω με σαφήνεια τους λόγους που με οδηγούν στο συγκεκριμένο συμπέρασμα. Φροντίζω να επισημαίνω συχνά την ιδέα πως τα πάντα αλλάζουν ανά πάσα στιγμή καθώς θεωρώ πολύ χρήσιμο αυτή η πληροφορία να αιωρείται διαρκώς ανάμεσα μας. Μιλάμε πάντα για το τώρα, δε μπορούμε να τοποθετηθούμε για τις απόψεις μας σε μελλοντικό χρόνο. Λαμβάνοντας υπόψιν αυτό, με ενδιαφέρει πολύ ο άνθρωπος απέναντι μου να καταλάβει την τωρινή στάση μου και κάποιες ιδέες πίσω απ’ αυτήν, ασχέτως αν συμφωνήσουμε ή όχι. Έχω ήδη αποδεχθεί προ πολλού πως πολλάκις δε θα ερχόμαστε σε συμφωνία, αλλά παρ’ όλα αυτά μπορούμε να βρούμε τρόπους να συνεχίσουμε τις κουβέντες μας. Να κάτι που έμαθα εγώ – και νομίζω και άλλοι άνθρωποι – από την ψυχοθεραπευτική διαδικασία: Δεν πειράζει να διαφωνούμε! Μπορούμε ακόμα να συνεχίσουμε, εφόσον σεβόμαστε ο ένας τον άλλον κι αποδεχόμαστε ότι σε κάποια σημεία διαφέρουμε. Πόσο απελευθερωτική είναι μια τέτοια διαπίστωση;
Παρά τη συνειδητοποίηση της υποκειμενικότητας της αλήθειας, αφού όπως γράφω και στον τίτλο του άρθρου οι αλήθειες είναι προσωπικές, αναγνωρίζω απόλυτα ξανά και ξανά την δύναμη και την αξία της προσωπικής παραδοχής και μαρτυρίας. Ας μη γελιόμαστε, η ίδια η επιστήμη της Ψυχολογίας πάνω σε προσωπικές παρατηρήσεις χτίστηκε και θεμελιώθηκε. Πάνω σε καταγεγραμμένα συμβάντα που έζησαν άνθρωποι στηρίχθηκε και στηρίζεται. Έτσι λοιπόν δεν είναι δυνατόν στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία να βασιζόμαστε μόνο σε γενικούς κι αόριστους κανόνες για την ανθρώπινη συμπεριφορά, αφού σε κάθε κανόνα αντιστοιχούν παραδείγματα αληθινών ιστοριών. Κατ’ επέκταση, οι προσωπικές αφηγήσεις δίνουν χρήσιμες και βοηθητικές πληροφορίες για τις κουβέντες που θα λάβουν χώρα στις συνεδρίες.
Αξίζει νομίζω να ειπωθεί πως φτάνουμε πάλι να επισημαίνουμε ή να ξανά προσδιορίζουμε το κάπως “αυτονόητο” (και γιατί όχι εντέλει ειδικά αν στην πράξη δεν είναι πάντα αυτονόητο;): Αν ένας άνθρωπος δε μοιραστεί όσα έχει κι όσα ξέρει στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία, τότε πού θα νιώσει πιο ελεύθερος να το κάνει; Αν όχι μπροστά στον ψυχοθεραπευτή του τότε πού; Οι άνθρωποι στις συνεδρίες λίγο-πολύ ξέρουν πως ο κόσμος μας είναι γεμάτος θεωρίες και προκατασκευασμένες ιδέες, όμως τι γίνεται με τις δικές τους προσωπικές, πολύτιμες ιδέες; Πότε θα τις μοιραστούν; Ποιος είναι ο “κατάλληλος” να τις ακούσει; Πότε οι κυρίαρχες ιδέες θα συγκριθούν με τις ατομικές τις δικές τους, προκειμένου να βγουν βοηθητικά συμπεράσματα για τους ίδιους; Πότε το γενικό και αόριστο θα αρχίσει να παίρνει μια μορφή του πιο σαφούς και συγκεκριμένου;
Αν πρέπει να διατηρήσουμε την προκατάληψη που λέει πως “στον ψυχοθεραπευτή μας μιλάμε ανοιχτά και ειλικρινά”, τότε ας το κάνουμε με την πρόθεση να βοηθήσουμε τους ανθρώπους, να τους επιτρέψουμε να ακουστούν και να αποφασίσουν για τις ζωές τους. Ακόμη και η ψυχοθεραπευτική διαδικασία γνωρίζουμε πως δεν είναι η απόλυτα ιδανική συνθήκη, αλλά μπορούμε με όσες δυνάμεις και γνώση έχουμε να δεσμευτούμε να την κάνουμε την καλύτερη δυνατή. Με άλλα λόγια, δεν είμαστε εδώ για να καταρρίψουμε όλες τις προκαταλήψεις για την ψυχοθεραπεία, ειδικά αν αυτές προσφέρουν σημαντικά οφέλη στους ανθρώπους κι αν εμείς δουλεύουμε με πρόθεση το όφελός τους.
Είναι πολύ σημαντικό για ‘μένα να είμαι δίκαιη με τους ανθρώπους που με εμπιστεύονται και δουλεύουν μαζί μου. Δε γίνεται να ζητώ ν’ ακούσω τις προσωπικές τους αλήθειες χωρίς μια στο τόσο να μοιραστώ κι εγώ μερικές δικές μου, με μια πρόθεση ισορροπίας κι αλληλεγγύης. Προφανώς, και με την εμπειρία συνεδριών ετών οι αλήθειες και οι συνειδητοποιήσεις που θα μπορούσα να μοιραστώ, εύκολα θα μπορούσαν να επεκταθούν σε βιβλίο, αλλά θα προσπαθήσω μερικές απ’ αυτές να τις συνοψίσω επιγραμματικά αλλά και περιεκτικά στο παρόν άρθρο. Ως ένα μικρό σύντομο ημερολόγιο, ως μία παραπομπή ιδεών και συνειδητοποιήσεων μου πάνω σε θέματα πολυσυζητημένα και μη.
Ώρα λοιπόν να καταγράψω – μόνο μερικές – αλήθειες (μου) για το πώς βιώνω εγώ την ψυχοθεραπευτική διαδικασία από την πλευρά του επαγγελματία ψυχικής υγείας και ταυτόχρονα του ανθρώπου που πασχίζει να είναι παρών στη διαδικασία:
– Δεν είμαι “ειδικός”. Ναι, ξέρω πως έχει επικρατήσει ευρέως να χρησιμοποιείτε αυτός ο όρος για αυτόν που κατέχει συγκεκριμένη γνώση με βάση το επάγγελμα του, αλλά ειλικρινά πιστεύω πως κανένας δεν είναι πιο ειδικός για τη δική σας ζωή, από εσάς τους ίδιους. Είμαι εδώ για να βοηθήσω όσο περισσότερο μπορώ, αλλά εσείς ζείτε τις ζωές σας και ειλικρινά πιστεύω πως – αργά ή γρήγορα – μπορείτε να αποφασίσετε τι είναι καλύτερο για εσάς. Πριν και μετά ευχαρίστως να συζητήσουμε! Ό,τι χρειαστεί, για όσο χρειαστεί και είναι δυνατόν.
– Δεν τα ξέρω όλα. Και να ήθελα, δε θα μπορούσα να τα ξέρω όλα, ούτε πάντα μπορώ να έχω καλές ιδέες να προτείνω, να συζητήσω. Αν έχω μια ιδέα ευχαρίστως θα τη μοιραστώ, αλλά για να είμαι ειλικρινής τις περισσότερες φορές χαίρομαι όταν εσείς μοιράζεστε αυθόρμητα μια ιδέα σας μαζί μου. Εντέλει, αυτό μοιάζει να έχει πολύ περισσότερη αξία, αφού παίρνετε εσείς αποφάσεις για τις δικές σας ζωές και τις μοιράζεστε γενναιόδωρα μαζί μου. Καλή η πολλή και ώριμη σκέψη, αλλά καμιά φορά και το αστραπιαίο στο εδώ και τώρα έχει μοναδική αξία!
– Δε χρειάζεται να έχω ζήσει κάτι για να μπορώ να το συζητήσω μαζί σας. Για παράδειγμα, δε χρειάζεται να έχω πάρει διαζύγιο για να μπορώ να αντιληφθώ πως το διαζύγιο είναι συχνά μια δύσκολη, επώδυνη διαδικασία. Δε χρειάζεται να έχω παιδιά για να ξέρω πως ως γονείς τα παιδιά σας είναι πολύ σημαντικά για εσάς. Το γεγονός ότι είμαι γυναίκα, δε με εμποδίζει από το να κατανοήσω τα βιώματα ενός άντρα. Ασφαλώς – και σωστά το σκέφτεστε – ως άνθρωπος έχω τα δικά μου μοναδικά βιώματα και τις προσωπικές μου πεποιθήσεις/αντιλήψεις, όμως στη δουλειά μου καλούμαι – μεταξύ άλλων – να αφήνω στην άκρη τις προσωπικές μου προκαταλήψεις ή ακόμη και την ημιμάθεια μου και ν’ ακούω προσεκτικά, με ανοιχτή καρδιά και σεβασμό. Όχι, δεν είναι πάντα εύκολο και συχνά θα αντιληφθώ άγνοια ή θα διαπιστώσω πως οι πληροφορίες που έχω για ένα θέμα είναι συγκεκριμένες. Όμως ακόμη κι εγώ μπορώ να μάθω από εσάς. Τώρα. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε. Και μέσα από τη γνώση και τις εξηγήσεις που θα μου δώσετε μπορεί να καταλήξουμε κάπου ωραία. Τι λέτε;
– Τ’ ότι δεν απαντώ σε μια “δύσκολη” ερώτηση, δε σημαίνει πως δε θέλω να απαντήσω. Ίσως κρίνω πως είναι καλύτερο να μη δώσω συγκεκριμένη απάντηση, ίσως σκέφτομαι πως δεν είναι η κατάλληλη στιγμή να απαντήσω. Κάποτε με είχαν ρωτήσει: “Φοβάσαι την ευθύνη;”. Το ακριβώς αντίθετο. Επειδή θέλω να ασκώ το επάγγελμα μου υπεύθυνα, προσπαθώ να προσέχω πώς απαντώ και μονίμως ελέγχω αν είναι βοηθητικό να καταθέσω την άποψη μου την εκάστοτε στιγμή. Πρωταρχικό μου μέλημα είναι να ελέγξω τις προσδοκίες και τις ελπίδες σας όταν με ρωτάτε κάτι και να προσπαθήσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο να ανταποκριθώ σε αυτές, είτε απαντώντας, είτε όχι. Μην έχετε αμφιβολίες: Πολλές φορές θέλησα να απαντήσω χωρίς δεύτερη σκέψη σε κάτι, αλλά συγκράτησα τον εαυτό μου. Ενίοτε με νύχια και με δόντια. Κάτι με σταμάτησε κι αυτό το κάτι το άκουσα. Προτίμησα τη σιωπή πιστεύοντας ολόψυχα πως εκείνη τη στιγμή ήταν το καλύτερο.
– Λάθη θα γίνουν. Αρκετά. Ποτέ από κακή πρόθεση, εξ’ όσων αντιλαμβάνονται απ’ τον εαυτό μου. Σε όσες συζητήσεις έχω κάνει με συναδέλφους έχω ακούσει ξανά και ξανά παρόμοιες ιστορίες τύπου “Ήθελα να βοηθήσω και ρώτησα αυτό, αλλά τελικά δε βοήθησε” ή “Θέλησα να μάθω αυτό αλλά τελικά δεν έπρεπε να είχα πει εκείνο”. Η συζήτηση με τον/την επαγγελματία ψυχικής υγείας είναι μια συζήτηση στην οποία μπορούν να συμβούν πολλά και διαφορετικά συμβάντα. Θα έρθουν στιγμές που θα νιώσετε ωραία, άλλες στιγμές θα νιώσετε άβολα, άλλες θα συγκινηθείτε, άλλες θα γελάσετε, θα προβληματιστείτε, θα θυμώσετε, θα θέλετε να μιλήσετε πολύ ή να σωπάσετε. Μπορούν να συμβούν τόσο διαφορετικές μεταξύ τους καταστάσεις! Και μέσα σε όλα θα προκύψουν και λάθη ή αν προτιμάτε δυσάρεστες καταστάσεις, γεγονότα που δε σας είναι ευχάριστα. Μια ερώτηση που δε σας άρεσε, το ύφος του επαγγελματία απέναντι σας που μπορεί να σας φαίνεται περίεργο ή ακατανόητο, μια ιδέα ή μια περιγραφή που δε σας εκφράζει, μια παρεξήγηση όσο συζητάτε. Δε μπορείτε να αποφύγετε τις “άβολες” καταστάσεις γιατί σε όλες τις σχέσεις σας – άρα και στην ψυχοθεραπευτική σχέση – υπάρχουν ΚΑΙ άβολες στιγμές. Τι σας προτείνω να κάνετε; Συζητήστε ανοιχτά για αυτές, σιγά-σιγά αν χρειαστεί κι όποτε εσείς κρίνετε. Πείτε “Αυτή τη στιγμή νιώθω άβολα” ή “Την προηγούμενη φορά ένιωσα περίεργα για αυτό τον λόγο”. Όλο και κάτι χρήσιμο θα βγει απ’ αυτή τη συζήτηση που μόλις ανοίξατε!
– Μη διστάζετε να ζητάτε πράγματα, να παίρνετε πρωτοβουλίες, να προτείνετε θέματα για συζήτηση, να ζητάτε αλλαγή θέματος ή να ομολογείτε πως αυτό σας ενδιαφέρει περισσότερο να το συζητήσετε σε σχέση με κάτι άλλο. Μπορείτε να δείτε τη συνεδρία ως “τον χρόνο σας/μας” και να αποφασίσετε καλύτερα πως θα θέλατε να τον περάσετε μαζί μου. Ελάτε να δούμε τις επιλογές σας, πού μπορεί να κινηθεί σήμερα η συζήτηση. Είναι σημαντικό να σας αρέσει, να σας αφορά πραγματικά η διαδικασία ώστε εντέλει να την εκτιμήσετε, σωστά;
– Δεν υπάρχει σωστό και λάθος συναίσθημα, σωστή και λάθος σκέψη και σίγουρα ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας δεν είναι κριτής της ζωής σας. Προσωπικά, η βασική μου επιδίωξη είναι η κατανόηση και η στήριξη των αξιών και των πραγμάτων που είναι σημαντικά για τον εκάστοτε άνθρωπο που δουλεύουμε μαζί. Μαζί θα προσπαθήσουμε να διαφυλάξουμε και να αναδείξουμε τους προσωπικούς “θησαυρούς” σας και σε αυτή τη διαδικασία προσπαθούμε μαζί να έχουμε την λιγότερη δυνατή προκατάληψη κι επικριτικότητα. Ακόμη καλύτερα ας δούμε – αν θέλετε – τι συμβαίνει με αυτές!
– Τ’ ότι είμαι ψυχολόγος δε σημαίνει πως έλυσα όλα μου τα προσωπικά προβλήματα. “Μα είναι δυνατόν;” αναρωτιέμαι ξανά και ξανά όταν ακούω φράσεις τύπου “Γιατί αντιδράς έτσι; Δεν το περίμενα, αφού είσαι ψυχολόγος”. Μου κάνει τόσο πολλή εντύπωση κάθε μοναδική φορά το πόσα ενδιαφέροντα και αξιοπερίεργα πράγματα πιστεύουν ή προσδοκούν οι άνθρωποι από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας και τις αντιδράσεις τους! Μα πώς πρέπει να αντιδρώ όταν θέλω να υπερασπιστώ όσα είναι σημαντικά για ‘μένα; Με αδιαφορία; Πώς θα έπρεπε να συμπεριφέρομαι όταν πληγώνουν ή βλάπτουν κάποιον που αγαπώ; Με σιωπή; Πώς αναμένεται να φέρομαι όταν θίγονται αξίες μου και όνειρα μου; Με κατανόηση και συγκατάβαση; Υπάρχουν τόσες κυρίαρχες ιδέες για το πώς θα έπρεπε να φερόμαστε οι ψυχολόγοι που αυτό από μόνο του είναι ένα θέμα για βιβλίο. Πολλοί πιστεύουν πως σε κρίσιμα θέματα ένας ψυχολόγος πρέπει να ανταποκρίνεται μη αναμενόμενα, όχι όπως οι υπόλοιποι άνθρωποι. Ας είναι. Να λοιπόν κι εμείς που είμαστε άνθρωποι και οι αντιδράσεις μας είναι ανθρώπινες και συνηθισμένες και ίσως διόλου πρωτότυπες και πρωτοποριακές. Είμαστε κι εμείς – όπως κι όλοι οι υπόλοιπη ανθρωπότητα – εν εξελίξει και πασχίζουμε να γίνουμε καλύτεροι, ενίοτε πιο χαρούμενοι, ίσως πιο ήρεμοι, πιο αληθινοί, πιο συνειδητοποιημένοι και ό,τι άλλο προσπαθούν τελικά και οι υπόλοιποι. Θα σας πρότεινα να χαίρεστε τον επαγγελματία ψυχικής υγείας που αντιλαμβάνεται πως “δεν έχει φτάσει” αλλά “ακόμα έχει δρόμο να διανύσει” όπως δηλαδή κι όλη η ανθρωπότητα. Ενδεχομένως θα είναι ειλικρινής μαζί σας και σε πολλά άλλα!
– Ο χρόνος μου είναι πολύτιμος, όπως κι αν αποφασίσω να τον διαχειριστώ. Είτε δουλέψω, είτε πάω ταξίδι, είτε πάρω ρεπό σήμερα για προσωπικούς λόγους και κλείσουμε ραντεβού μες στις επόμενες μέρες. Είναι σημαντικό για ‘μένα να νιώθω πως ανταποκρίνομαι και αποδίδω σωστά σε αυτό που καλούμαι να κάνω και θέλω να ξέρετε πως εδώ χρειάζομαι τη βοήθεια σας! Θέλω ο χρόνος που περνάμε μαζί να έχει αξία, όμως είναι σημαντικός κι ο χρόνος που περνάμε χώρια. Ας προσπαθούμε να κάνουμε το καλύτερο δυνατό στις συζητήσεις μας και στον ενδιάμεσο χρόνο μέχρι την επόμενη συνάντησή μας ας επανεκτιμήσουμε όσα ίσως σημαντικά ανταλλάξαμε στην κουβέντα μας ή ας προετοιμαστούμε για τα παρακάτω. Ο σεβασμός που δίνουμε στον χρόνο και στην ενέργεια του άλλου – είτε είναι παρών, είτε όχι – δείχνει μεταξύ άλλων πόσο σημαντικό είναι για εμάς να τον κρατήσουμε στη ζωή μας, να διατηρήσουμε μια όμορφη επαφή μαζί του η οποία θα διαπνέεται από σεβασμό και κατανόηση. Δεν είναι τυχαίο πως συχνά νιώθω την καλύτερη “επαφή” με ανθρώπους που με βλέπουν στ’ αλήθεια, με ανθρώπους που πριν μου πουν το θέμα που θα ήθελαν να συζητήσουμε με ρωτάνε με αληθινό ενδιαφέρον αν είμαι καλά ή αν είχα ένα καλό Σαββατοκύριακο. Όχι από ευγένεια, αλλά επειδή πια αναμφίβολα με νοιάζονται και δε βρίσκουν τον λόγο εγώ να μην το ξέρω. Σε μια περίοδο έντονου στρες και κούρασης εκτίμησα αφάνταστα – κι ακόμη, βλέπετε, το αναφέρω! – όταν μια κοπέλα μου είπε αυθόρμητα: “Μου φαίνεται πως χρειάζεσαι ξεκούραση. Άνθρωποι είστε και οι ψυχολόγοι, πρέπει να ξεκουράζεστε. Πώς θα βοηθάτε όλους εμάς;”. Και σε κάτι τέτοιες στιγμές συνειδητοποιείς πως ψυχοθεραπεία χωρίς αλληλοκατανόηση μάλλον δε γίνεται!
– Δεν υπάρχει χρυσός κανόνας για το πόσο συχνά θα συναντιόμαστε γιατί πέρα απ’ το να μπορούμε να βρεθούμε, καλό είναι και να θέλουμε. Μπορεί να ακούγεται απλοϊκό και περιττό σε μερικούς αλλά με τα χρόνια για ‘μένα έχει γίνει σημαντικό αυτό: Να θέλετε να με δείτε, να θέλετε να συζητήσουμε, να σας ενδιαφέρει η μεταξύ μας επαφή. Αλλιώς τι νόημα έχει; Η ψυχοθεραπεία είναι σημαντική για εσάς; Γιατί; Ποιον αφορά αυτή η διαδικασία; Εσάς ή κάποιον άλλον που ίσως σας είπε πως η ψυχοθεραπεία γενικά βοηθάει; Τι λέτε να αφορά αρχικά εσάς κι εμένα; Οι άλλοι θα μπορούσαν λίγο να περιμένουν, αν συμφωνείτε.
– Δε θα εξαφανίσω το πρόβλημα γιατί δεν έχω μαγικές ικανότητες. Αλλά και να είχα, είμαστε τόσο σίγουροι πως αυτό πρέπει να γίνει; Να εξαφανίσουμε το πρόβλημα; Γιατί; Ήρθε στη ζωή σας απαραιτήτως για να σας δυσκολέψει; Κι αν ναι γιατί να θέλει να το κάνει αυτό; Μήπως θέλει να σας δείξει κάτι; Μήπως αν μιλούσε θα σας έλεγε κάτι χρήσιμο; Κάτι που αξίζει να δώσετε προσοχή; Κι αν φύγει κάποτε, θα το έχουμε διώξει εμείς ή θα αποχωρήσει από μόνο του σε κάποιο ανύποπτο χρόνο; Αλήθεια, πώς το φαντάζεστε; Πώς είναι στην όψη; Τι θέλει από εσάς; Τι σας ζητά να κάνετε; Ποια σχέση θέλετε να έχετε μαζί του, τώρα και στο μέλλον; Τόσες πολλές ερωτήσεις που θέλω να σας κάνω βασισμένες ακριβώς και μόνο στην ύπαρξη του προβλήματος στη ζωή σας. Εύχομαι να θέλετε κάποιες απ’ αυτές να τις συζητήσετε μαζί μου. Και μετά ξανά ελέγχουμε την κατάσταση, μετά το check-in θα έρθει κάποιας μορφής check-out, σκέφτομαι. Είμαστε τόσο σίγουροι πώς το πρόβλημα αξίζει να εξαφανιστεί;
Τελειώνω το άρθρο με την ελπίδα να απάντησα – με τον τρόπο μου- σε ελάχιστες ερωτήσεις αλλά και να δημιούργησα ακόμη πιο πολλές απορίες για περαιτέρω συζήτηση. Θα χαρώ να ακούσω πού ταυτίζονται και πού όχι διάφοροι συνάδελφοι, τι εκτίμησαν οι αναγνώστες ανεξαρτήτως επαγγελματικής ιδιότητας. Ακόμη περισσότερο θα χαρώ να διαβάσω προσωπικές αλήθειες κι άλλων επαγγελματιών ψυχικής υγείας ή ανθρώπων που έχουν δοκιμάσει την ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Ας ανοίξουμε τις συζητήσεις, ας τις εμπλουτίσουμε. Ας μάθουμε ο ένας από τον άλλον.
Ms Psyche Blog 